Dokładnie 91 lat temu dobiegł końca trwający 137 dni dramat żołnierzy przemyskiej Twierdzy. Po uprzednim zniszczeniu fortów, 1000 dział, magazynów amunicji i mostów oraz innych elementów infrastruktury obronnej, a także koni (tylko w jedną noc na polach Hurka, w pobliżu polowego lotniska zabito ich 4,5 tys.) – 22 marca 1915 r. komendant twierdzy gen. H. Kusmanek poddał ją Rosjanom. Do niewoli dostało się 9 generałów i 93 oficerów sztabowych, 2500 oficerów liniowych oraz 117 tys. żołnierzy, w tym 28 tys. rannych i ciężko chorych, głównie na cholerę.

Dzieła zniszczenia dokonała także ludność cywilna, szturmując magazyny żywnościowe. Mieszkańcy w poszukiwaniu resztek żywności rozrywali worki z mąką, ryżem, cukrem czy prasowaną kawą. Zostało rozkradzione wszystko to, co mogło napełnić żołądki. Dziś wiemy, że w magazynie nr 5 znajdowało się 36 000 konserw mięsnych i duże ilości sucharów i kaszy. Również w magazynie na Zasaniu znajdowały się tysiące konserw. Podobnie w składzie przy ul. Słowackiego, gdzie oprócz konserw można było znaleźć zapasy wędzonego mięsa,cukru, mąki, ryżu i sucharów.

Twierdza Przemyśl przeszła do historii jako jedna z trzech (poza Verdun i Ossowcem) nie zdobytych, druga – po Verdun – która broniła się najdłużej (179 dni) i trzecia – po Verdun i Antwerpii – spośród 200 europejskich twierdz I wojny światowej.

Do dziś nie stwierdzono z całą pewnością co było główną przyczyną kapitulacji twierdzy w marcu 1915 roku. Najprawdopodobniej dowództwo Twierdzy podjęło decyzję z obawy przed buntem żołnierzy i oficerówi oddaniem nienaruszonych fortyfikacji w ręce wroga.

Czas jednak utrwalił przekonanie, że Twierdza poddała się głównie z powodu braku żywności. Przeświadczenie to wynikło pewnie z rozkazu feldmarszałka arcyksięcia Fryderyka: "Po 4 1/2 miesięcznych bohaterskich walkach, w których nieprzyjaciel bezwzględnie i wytrwale, ale zawsze bezskutecznie szturmując, poniósł ogromne straty i po krwawym odparciu jego jeszcze w ostatnim czasie, zwłaszcza 20 i 21 marca dniem i nocą podjętych usiłowań zdobycia twierdzy Przemyśla przemocą, bohaterska załoga twierdzy, która jeszcze 19-go marca ostatnią siłą usiłowała przemożny pierścień osaczenia rozbić, zmuszona głodem, na rozkaz i po zniszczeniu wszystkich fortów, mostów, broni, amunicji i materiałów wojennych wszelkiego rodzaju, pozostawiła gruzy Przemyśla nieprzyjacielowi. Niezwyciężonym bohaterom Przemyśla koleżeńskie pozdrowienia nasze i podziękowania: zostali pokonani siłą elementarną a nie przez wroga. Pozostaje nam zaszczytnym wzorem wiernego pełnienia obowiązków aż do najwyższych granic sił ludzkich. Obrona Przemyśla pozostanie nawieczne czasy świetlaną kartą sławy naszej armii."

Dziś po wielkiej twierdzy pozostały wspomnienia. Wspomnienia, które czekają na godne swej chwały zagospodarowanie.


O kapitulacji Twierdzy i o innych ciekawych fragmentach historii miasta przeczytacie w dziale „Historia” - http://www.przemysl24.pl/historia/kapitulacja-twierdzy-przemysl.html

Zapraszamy także do zapoznania się z całą historią Twierdzy - http://www.przemysl24.pl/twierdza


Bibliografia:
Zdzisław Besz – „Koniec wielkiej twierdzy”
Franz Forstner – „Twierdza Przemyśl”